Chẩm chéo (chẳm chéo) được mệnh danh là “linh hồn” của ẩm thực Tây Bắc. Từ trong các bữa cơm hằng ngày đến những dịp lễ trọng đại, người dân tộc vùng núi luôn dùng tới chẩm chéo.
Họ tiếp đãi những vị khách phương xa bằng món quà rất đỗi bình dị đó nhưng khiến cho tất thảy thực khách nhớ về nó mãi không nguôi. Dù đã đến Sapa một hay nhiều lần, ai ai cũng cảm thấy thú vị và muốn thử lại món chấm độc đáo ấy.
Ngay bây giờ, hãy cùng Truly Sapa khám phá sức lôi cuốn của món chấm “vạn người mê” này nhé!
Chẩm chéo là gì?
Chẳm chéo là gia vị truyền thống của người Thái Đen. Trong tiếng Thái, chẳm là thức chấm, chéo nghĩa là thơm. Qua truyền miệng, người ta phát âm gần đúng với tên gốc nhiều hơn. Thế nên, mới có cái tên chẩm chéo phổ thông như hiện nay.
Chẩm chéo không chỉ đơn thuần làm từ một công thức cố định. Tùy vào từng món ăn, người Thái sẽ chế ra loại chẩm chéo thích hợp. Hơn nữa, ở những địa phương, vùng miền khác lại có cách làm riêng cho hợp khẩu vị.
Chẩm chéo được coi là đặc sản miền núi và bán rộng rãi trên Sapa. Từ người dân trong vùng đến khách du lịch tứ xứ, ai cũng đều có nhu cầu mua thức chấm này.
Chẳm chéo có thể sử dụng trong nêm nếm, tẩm ướp các món nướng hoặc dùng làm đồ chấm thịt luộc, hải sản, xôi, rau củ… Ở dưới xuôi, người ta còn lấy các loại quả chua như ổi, xoài, mận, cóc, nhót…chấm cùng chẩm chéo.
Chẩm chéo được tạo ra như thế nào?
Theo lời của người dân tộc Thái, chẩm chéo được làm rất đơn giản, chỉ cần nướng ớt cho thơm, rang mắc khén, nướng hạt dổi rồi trộn với muối, tỏi giã nhỏ là được. Chỉ thế thôi mà sao thơm ngon lạ thường.
Nơi miền non cao là vậy, chẳng cần cầu kỳ, phức tạp, mẹ thiên nhiên cho gì người dân dùng nấy. Chẩm chéo cũng từ đây mà ra đời, làm người ta thích mê chính nhờ hương vị giản dị, mộc mạc đó.
Tự làm chẩm chéo tại nhà không quá khó, chỉ cần bạn chuẩn bị đủ các nguyên liệu cần thiết. Về cơ bản, món chấm này cần ớt khô, mắc khén, hạt dổi, gừng, tỏi, sả và một số loại rau thơm như húng lủi, mùi ta, mùi tàu…
Cách đơn giản nhất là bạn làm theo lời của người Thái đen. Hoặc ai tay nghề cao hơn có thể tự chế ra loại chẩm chéo của riêng mình.
Phương thức chung để tạo ra chẩm chéo là giã nhuyễn tất cả các nguyên liệu với nhau. Thành quả sau cùng sẽ là một bát chẩm chéo thơm lừng, cay nồng, chấm cùng thức ăn phải gọi là hết ý.
Ngay khi đưa miếng thịt chấm chẩm chéo vào miệng, cảm nhận ban đầu là mùi cay xộc, tê rần nơi đầu lưỡi nhưng sau đó lại là hương thơm của mắc khén, hạt dổi tỏa ra ngào ngạt. Hết miếng thứ nhất rồi thứ hai, chẩm chéo mê hoặc thực khách từ lúc nào chẳng ai hay.
Các loại chẩm chéo Tây Bắc
Người Thái xưa nay đã sáng tạo vô số loại chẩm chéo. Mỗi loại tương ứng với từng món ăn. Nguyên liệu làm nên những loại chẩm chéo này thì cực kỳ gần gũi, dễ tìm vì chúng đều có sẵn trong rừng và vườn nhà. Từ bát chẩm chéo cơ bản, biến tấu một chút là đã có thêm loại chẩm chéo mới lạ hơn. Chẳng hạn như 6 loại sau đây:
Chéo cá (chéo pà): dùng cá suối nhỏ vàng nướng lên sau cùng giã nhuyễn cùng chéo ban đầu, cho vị thơm nồng đượm, kích thích vị giác.
Chéo gan gà (chéo tắp cáy): luộc chín gan gà hoặc gan vịt rồi nướng lên cho thơm, thêm lá chanh thái nhuyễn rồi giã với chéo cơ bản. Tận dụng luôn nước luộc gà, vịt sẽ giúp bát chéo này ngậy béo hơn.
Chéo nước chua (chéo nặm xổm): loại chéo này cần đến vừng rang, cá nướng đã giã nhỏ mịn và một chút nước măng chua để tạo vị là hoàn hảo.
Chéo rau mùi (chéo hòm pẻn): lấy ít lá mùi giã nhỏ trộn cùng chéo cơ bản là xong món chấm này.
Chéo riềng (chéo khá): Riềng thái nhỏ, giã chung cùng lá chanh và chéo cơ bản là ra chéo khá. Đồ chấm đó sinh ra để ăn cùng măng đắng.
Chéo đậu tương lên men (héo thúa nâu): Loại chéo này nhiều công đoạn thực hiện hơn những loại khác. Người ta lấy đậu tương đã lên men giã với muối, ớt rồi nặn thành bánh đem phơi khô, đến lúc ăn lại nướng trên than tới vàng, sau đó giã nhuyễn với chéo cơ bản là hoàn thành. Chéo thúa nâu hay dùng chấm thịt gà, thịt lợn sữa hoặc măng luộc.
Thưởng thức chẩm chéo Sapa với nhiều món ngon
Chẩm chéo Sapa có thể làm bằng nhiều công thức độc đáo, hương vị đặc trưng khác nhau nhưng có điểm chung là vị cay cay, đậm đà, giúp tăng hương vị món ăn lên gấp nhiều lần. Những món nướng bên ngoài đượm vị, bên trong ngọt mềm là hợp chấm với chẩm chéo nhất. Bên cạnh đó, trái cây tươi hoặc đồ luộc như rau củ luộc, thịt luộc vốn ít hoặc không có gia vị thì khi chấm cùng chẩm chéo sẽ mang đến hương vị đặc biệt, cực kỳ lôi cuốn nữa đó.
Comment (0)