Nét đẹp văn hóa là góc độ vô cùng cuốn hút của Sapa. Khách du lịch tìm đến phố núi luôn mong đợi để được khám phá những điều thú vị tại vùng đất tuyệt diệu này. Nổi bật trong số đó phải kể đến Tết cổ truyền của người dân tộc H’Mông. Vậy đồng bào miền núi đón năm mới như thế nào? Tết vùng cao khác gì Tết miền xuôi? Hãy cùng tìm hiểu tất thẩy qua bài viết sau đây của Truly Sapa nhé!

Người H’Mong ở Lào Cai đón Tết từ bao giờ?

Nếu như Tết Nguyên Đán ở dưới xuôi đón vào mùng 1 tháng Giêng âm lịch hằng năm, thì Tết cổ truyền của người Mông không định ra một ngày cụ thể. Họ ăn Tết theo mùa vụ. Theo phong tục của dân tộc H’Mông, sau khi mùa vụ thu hoạch kết thúc, họ sẽ bắt đầu đón Tết. Thời điểm đó thường rơi vào tháng 12 âm lịch, tức là trước Tết Nguyên Đán 1 tháng. Đây là khoảng thời gian nghỉ ngơi và thư giãn sau một năm lao động hăng say, vất vả. Đồng thời, Tết cũng là thời khắc gia đình sum vầy, con cháu tỏ lòng biết ơn, tôn kính đối với ông bà tổ tiên và cầu mong một năm mới bình an, hạnh phúc.

Đến Sapa nhất định phải ghé thăm các bản làng dịp Tết
Đến Sapa nhất định phải ghé thăm các bản làng dịp Tết

Những nét đặc sắc trong Tết cổ truyền của người Mông

Người H’Mông chiếm đến hơn 53% dân số ở Sapa. Nơi tập trung nhiều người Mông sinh sống nhất là bản Cát Cát – một bản làng xinh đẹp trong hành trình du lịch của rất nhiều du khách. Những năm trở lại đây, văn hóa Tết của người Mông có một chút thay đổi. Họ chọn ăn Tết trùng Tết Nguyên Đán để tiện cho con cháu, người thân đi học, đi làm ở xa về chung vui với gia đình. Tuy vậy, họ vẫn giữ phong tục Tết cổ truyền của đồng bào mình.

Năm mới là lúc sum họp gia đình, con cháu các nhà ở xa về ăn Tết
Năm mới là lúc sum họp gia đình, con cháu các nhà ở xa về ăn Tết

Người H’Mông quan niệm rằng hết ngày chính là hết năm. Đồng thời họ cực kỳ đề cao tính cộng đồng. Do vậy, vào khoảnh khắc chuyển giao lúc mặt trời lạn là lúc cả dòng họ người H’Mong sẽ cùng nhau thực hiện lễ Lử-xu. Sau đấy, nhà nào về nhà nấy để tự làm nghi lễ quan trong nhất trong ngày Tết cổ truyền đó là thay bàn thờ tổ tiên. Đối với đồng bào Mông, bàn thờ rất linh thiêng, là nơi thờ cúng tổ tiên và ma nhà. Vì vây, dịp Tết hằng năm, họ sẽ dọn dẹp và trang hoàng lại  mong ước vận may, an lành sẽ đến với gia đình trong năm mới.

Hằng năm người Mông đều trang trí nhà cửa đón năm mới
Hằng năm người Mông đều trang trí nhà cửa đón năm mới

Đồng bào Mông chuẩn bị những gì cho năm mới

Không khí những ngày giáp Tết bao giờ cũng rộn ràng trên khắp các bản làng ở Sapa. Người H’Mông chuẩn bị đón Tết trong niềm phấn khởi khôn xiết. Già trẻ, trai gái, ai cũng đều có công việc riêng. Đàn ông thì sửa sang nhà cửa, làm thịt gà lợn dự trữ những ngày Tết. Phụ nữ lại nhanh chóng dệt trang phục, chăn gối thổ cẩm mới cho cả nhà; mua sắm đồ cúng, lễ bái; dọn dẹp cũng như chuẩn bị các món ăn đặc biệt của Tết. Còn trẻ con nô đùa vui vẻ, háo hức chờ đợi được khoác tấm áo mới đón Tết và nếm những món ngon.

Phụ nữ Mông dệt cho xong tấm thổ cẩm đón Tết
Phụ nữ Mông dệt cho xong tấm thổ cẩm đón Tết

Cứ thấy những khoanh lạp xưởng hay những miếng thịt tươi, thịt hun khói treo đầy trong gian bếp là ta nhận ra người Mông đã gần như hoàn thiện giai đoạn chuẩn bị. Bên cạnh đó, đặc sản dịp Tết Sapa nhất định không thể thiếu rượu ngô và bánh dày. Trong đó, rượu ngô thường được nấu trước cả tháng trời, đựng trong chum và đẩy bằng là chuối để đến khi bưng rượu chúc tụng nhau ai cũng được thưởng thức mùi thơm và vị ngon của rượu.

Còn bánh dày tượng trưng cho mặt trăng và mặt trời – thứ thiêng liêng tạo ra sự sống của vạn vật nên luôn được bày trong các mâm cúng tổ tiên và trời đất. Người Mông thay nhau giã bánh để kịp đón năm mới, chính tinh thần đùm bọc và đoàn kết này đã tạo nên nét truyền thống tốt đẹp của Tết cổ truyền.

Những tấm bánh dầy dẻo thơm, bọc gọn trong lá chuối chính là thành quả của sự miệt mài ngày đêm giã gạo của các bà, các mẹ, các chị người Mông.
Những tấm bánh dầy dẻo thơm, bọc gọn trong lá chuối là thành quả của sự miệt mài ngày đêm giã gạo của các bà, các mẹ, các chị người Mông.

Những tục lệ, nghi lễ truyền thống trong ngày Tết cổ truyền

Người Mông có những phong tục rất thú vị về ngày Tết. Vào sáng mùng 1 ngay khi tiếng gà gáy cất lên, các gia đình sẽ dậy gánh nước với về nhà nấu ăn. Họ quan niệm, nhà nào đến gánh nước trước thì sẽ gặp may mắn, phát lộc phát tài hơn những gia đình tới sau. Vào ngày Tết, người Mông kiêng gọi nhau vào sáng mùng 1 và trong 3 ngày tiếp theo họ chỉ ăn thịt. Thêm một vài tục lệ khác trong ngày Tết, người H’Mông không được dùng miệng thổi bếp và ăn cơm không chan canh.

Bà con Mông vẫn luôn duy trì những tục lệ này cốt để công việc thuận lợi, sức khỏe dồi dào, phòng tránh mưa bão, thiên tai...
Bà con Mông vẫn luôn duy trì những tục lệ này cốt để công việc thuận lợi, sức khỏe dồi dào, phòng tránh mưa bão, thiên tai…

Đến mùng 4 Tết, các hoạt động vui chơi bắt đầu được diễn ra. Chị em Mông thì xúng xính váy áo, anh em Mông cũng rất bảnh trong bộ đồ mới. Họ cùng nhau hát ca, thổi khèn, múa điệu truyền thống, chơi trò chơi… làm cho ngày Tết vui tươi và rộn ràng hết thảy. Nếu có dịp ghé thăm Sapa dịp lễ Tết, du khách sẽ có cơ hội tham gia những hoạt động này đó!

Giả trẻ, trai gái H'Mông ai nấy cũng tham gia những trò chơi ngày Tết
Giả trẻ, trai gái H’Mông ai nấy cũng tham gia những trò chơi ngày Tết